06.03.2023 (zaktualizowano 07.03.2023)
W połowie lutego br. z wizytą do Grecji udała się chińska wicepremier Sun Chunlan. Wizytę Sun poprzedziło podpisanie porozumienia w sprawie finansowania transportu morskiego, którego stronami są Lujiazui Financial City Council w Szanghaju i Stowarzyszenie Bankowców i Dyrektorów Finansowych Greckich Armatorów. Grecki wiceminister ds. gospodarki morskiej i polityki wyspiarskiej Kostas Katsafados powiedział, że umowa zacieśni współpracę finansową obu państw. Jego zdaniem synergia między Grecją (kontrolującą 25% oceanicznej floty handlowej na świecie) i Chinami (największym eksporterem na świecie) jest oczywista. Przy okazji zawarcia porozumienia poinformowano, że od 2000 roku greccy armatorzy zbudowali w chińskich stoczniach ponad tysiąc pięćset statków za 50 miliardów USD, a wydatki chińskich banków na grecki rynek żeglugi morskiej wyniosły 3 miliardy USD.
Zainteresowanie Pekinu w zacieśnianiu stosunków gospodarczych wykracza jednak daleko poza przesłanki gospodarcze. Przykład realizowanych od 2016 roku inwestycji chińskiego COSCO w Porcie Pireus pokazuje w jaki sposób zaangażowanie ekonomiczne przekłada się na zwiększanie wpływów politycznych. Pod rządami premiera Aleksisa Tspirasa (Syriza) Grecja neutralizowała bądź blokowała krytykę UE wobec Pekinu oraz przystąpiła do Inicjatywy Pasa i Szlaku w 2018 roku. Z kolei w 2019 roku Ateny najpierw w kwietniu przyłączyły się do formatu 16+1, a w listopadzie gościły Xi Jinpinga, który przyjechał pod Akropol, aby z nowo wybranym rządem Kyriakosa Mitsotakisa (Nowa Demokracja) zawrzeć chińsko-greckie „całościowe partnerstwo strategiczne”. W dokumencie oprócz zwyczajowej formuły poszanowaniu „polityki jednych Chin”, znalazło się m.in. polityczne zobowiązanie Grecji do „wsparcia zjednoczenia Chin”.
Jednak relacje polityczne między oboma państwami od 2020 roku uległy ochłodzeniu w związku z „prozachodnim” kursem premiera Mitsotakisa, który przewartościował priorytety gospodarcze i strategiczne Grecji – jako członka UE i NATO – w kontekście rywalizacji amerykańsko-chińskiej i zmieniającej się sytuacji strategicznej w obszarze Morza Śródziemnego. Pomimo to w marcu 2021 roku Grecja, oprócz Węgier, Serbii i Macedonii Północnej, znalazła się wśród czterech państw europejskich, które odwiedził chiński minister obrony Wei Fenghe. Jednak wyraźnym sygnałem postępującego ochłodzenia stosunków politycznych był odrzucenie prośby Pekinu o organizację przez Ateny szczytu formatu 16+1 w 2022 roku. Wówczas władze Grecji miały się wymówić „niedostatecznym doświadczeniem w organizacji” tego typu spotkań.
W tej sytuacji Chiny ukierunkowały swoje starania na „miękkie” formy oddziaływania, takie jak kultura i edukacja, silnie eksponując bliskość „dwóch wielkich cywilizacji”. Ważną osią współpracy między oboma państwami pozostaje turystyka, zwłaszcza wobec nadziei Grecji związanych z otwarciem się Chin po trzech latach izolacji w ramach polityki „Zero-Covid”. Przyjazdom chińskich turystów służyć ma zainaugurowane w styczniu 2023 roku połączenie lotnicze między Atenami i Szanghajem, oraz przywrócenie bezpośrednich lotów między Atenami i Pekinem w lecie 2022 roku, które zawieszono zimą 2020 roku w związku z Covid-19. Połączenie między stolicami obu państw w ciągu dwóch lat od jego uruchomienia w 2017 roku przełożyło się na nawet dwukrotny wzrost liczby Chińczyków korzystających z Portu Lotniczego w Atenach. Dlatego władze stołecznego lotniska wyrażają nadzieję, że otwarcie trasy spowoduje napływ nowych chińskich turystów zarówno do Aten, jak i całego kraju. W opinii chińskiego ambasadora w Grecji Xiao Junzhenga nowe połączenie lotnicze i rozwój turystyki przyczyni się również do rozwoju współpracy obu państw w innych obszarach, takich jak inwestycje, handel i usługi.
Z kolei współpraca kulturalna i edukacyjna była mocno eksponowana w czasie lutowej wizyty Sun Chunlan, która wzięła m.in. udział w otwarciu Chińsko-Greckiego Centrum Cywilizacji w Atenach. Zdaniem Sun nowo powstała instytucja jest przełomowym osiągnieciem w chińsko-greckich stosunkach dwustronnych. Chińska wicepremier – powołując się na słowa przewodniczącego Xi Jinpinga – powiedziała również, że symbiotyczna współpraca między cywilizacjami doprowadzi do rozwiązania „sprzeczności” i posunie naprzód dzieło „budowy wspólnoty ludzkości do przyszłości” (innymi słowy, ideę chińskiego porządku międzynarodowego).
Ponadto, wicepremier Sun przeczytała list od Xi Jinpinga skierowany do pięciu greckich akademików, którzy uprzednio napisali list do chińskiego przywódcy. Otwarcie Centrum oraz wymianę korespondencji zrelacjonował na pierwszej stronie „Dziennik Ludowy”. (Inne chińskie media państwowe oszczędnie informowały o przebiegu i rezultatach rozmów Sun w Grecji).
Pomimo że Sun odbyła rozmowy z wicepremierem Panagiotisem Pikrammenosem i przewodniczącym parlamentu Konstantinosem Tasoulasem, to z punktu widzenia Pekinu misja wicepremier zakończyła się połowicznym sukcesem. Poważnym zgrzytem w relacjach dwustronnych stało się odwołanie spotkania z Sun Chunlan przez premiera Mitsotakisa. Jak doniosły greckie media, szef rządu w Atenach anulował spotkanie, ponieważ w tym samym czasie Grecję z dwudniową wizytą odwiedził sekretarz stanu USA Anthony Blinken. Choć przyjazd amerykańskiego dyplomaty był planowany od kilku miesięcy, to obie wizyty zbiegły się z aferą balonową i wzrostem napięć w stosunkach amerykańsko-chińskich.
Dynamika stosunków chińsko-greckich w ostatnich latach pokazuje więc, że relacje dwustronne są w dużym stopniu uzależnione od zmiany w strategicznym otoczeniu Grecji oraz stanu relacji Chin z Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi. Pomimo to, Pekin stara się konsolidować pozycję Grecji jako ważnej części Pasa i Szlaku i centrum połączeń handlowych z Europą przez Port w Pirusie, oraz podtrzymać zainteresowanie Aten współpracą gospodarczą, handlową, edukacyjną i turystyczną.