Adrian Brona
21.02.2023
Po XX Zjeździe Komunistycznej Partii Chin wymieniono niemal wszystkich sekretarzy partii szczebla prowincjonalnego, którzy zwyczajowo zasiadają w Biurze Politycznym. Nowe nominacje wskazują, że zmienia się podejście partyjnej centrali w kontekście nominacji na wysokie stanowiska w partii. Świetnie wykształceni specjaliści wydają się być teraz bardziej cenieni niż działacze, którzy przez dekady budowali swoją pozycję mozolnie wspinając się po szczeblach regionalnej biurokracji.
W Biurze Politycznym Komitetu Centralnego (KC) Komunistycznej Partii Chin (KPCh) zasiadają szefowie centralnych organów partyjnych i państwowych, wojskowi, a także szefowie lokalnych komitetów KPCh na szczeblu prowincji. Od 2007 roku utrzymuje się zwyczaj, że tą ostatnią grupę konstytuują sekretarze wszystkich czterech miast wydzielonych (Pekinu, Szanghaju, Chongqingu i Tianjinu), prowincji Guangdong oraz regionu autonomicznego Xinjiang. W 2021 roku te jednostki administracyjne odpowiadały za 17% populacji Chin oraz generowały 23% produktu krajowego brutto całego państwa.
Analizując perspektywy regionalnych sekretarzy zasiadających w Biurze Politycznym można zauważyć pewne prawidłowości w preferencjach wobec kadr partyjnych wysokie szczebla. Pod tym względem rozdanie stanowisk po XX Zjeździe jest szczególne, ponieważ widoczne jest kilka zmian jakościowych.
Należy zacząć od tego, że można podzielić sześciu szefów struktur partyjnych szczebla prowincjonalnego na dwie kategorie. W pierwszej będą osoby, dla których będzie to druga kadencja w Biurze Politycznym. Są to Chen Min’er, sekretarz komitetu miejskiego Tianjinu oraz Huang Kunming, sekretarz komitetu prowincjonalnego Guangdongu. W drugiej znajdują się osoby, które dopiero pierwszy raz dostały się do Biura Politycznego. Są to Yin Li (sekretarz KPCh w Pekinie), Chen Jining (Szanghaj), Yuan Jiajun (Chongqing) oraz Ma Xingrui (Xinjiang). Wszyscy poza Ma uzyskali swoje obecne stanowiska krótko po XX Zjeździe. Sekretarz KPCh w Xinjiangu sprawuje tą funkcję już od listopada 2021 roku, jednak dopiero przy okazji zjazdu został włączony do Biura Politycznego.
Jednak nie jest to jedyna różnica pomiędzy tymi „starymi” i „nowymi” członkami Biura Politycznego. Huang Kunming i Chen Min’er są powszechnie znani jako jedni z najważniejszych protegowanych Xi Jinpinga. Chen był jego podwładnym, gdy obecny sekretarz generalny sprawował władzę w prowincji Zhejiang (2002-2007), podczas gdy kontakty pomiędzy Huangiem i Xi sięgają prawdopodobnie jeszcze czasów pracy tego ostatniego w prowincji Fujian (1985-2002). Yin Li, Chen Jining, Yuan Jiajun i Ma Xingrui z kolei nigdy nie należeli do kręgu najbliższych współpracowników Xi Jinpinga. Każdy z nich ma pewne związki z nim, jednak są one pośrednie i nie do końca oczywiste. Część obserwatorów stara się usilnie łączyć ich z sekretarzem generalnym. Przykładowo, Yin Li kilkukrotnie spotykał się z małżonką Xi Jinpinga podczas publicznych wydarzeń promujących opiekę zdrowotną. Trudno jednak oprzeć się wrażeniu, że tego typu związki to zbyt mało, aby Xi przełożył Yina ponad swoich wieloletnich protegowanych, którzy ostatecznie nie dostali się do Biura Politycznego.
W sposób najbardziej obie grupy rozróżniają jednak ścieżki kariery ich członków. „Starzy” członkowie Biura Politycznego to weterani polityki regionalnej, którzy rozwijali swoje kariery niemal od samego dołu hierarchii biurokratycznej. Chen Min’er zaczął uprawiał politykę w prowincji Zhejiang (1984-2012), Guizhou (2012-2017) oraz mieście Chongqing (2017-2022). Huang Kunming swoją karierę rozpoczął w prowincji Fujian (1982-1999), następnie przeniósł się do Zhejiang (1999-2013) skąd Xi Jinping ściągnął go bezpośrednio do Wydziału Propagandy KC. Dlatego dla Huanga transfer do Guangdongu jest niejako powrotem do korzeni, czyli polityki lokalnej. „Nowi” członkowie Biura Politycznego w polityce regionalnej funkcjonują relatywnie krótko, mimo zbliżonego wieku. Najwięcej doświadczenia z nich ma Yuan Jiajun, który pracował w regionie autonomicznym Ningxia (2012-2014) oraz prowincji Zhejiang (2014-2022). Ma Xingrui w latach 2013-2021 działał w prowincji Guangdong, następnie został przeniesiony do Xinjiangu. Yin Li przez pięć lat pracował w prowincji Sichuan (2015-2020), by następnie zostać przeniesionym do Fujian (2020-2022). Najmniej doświadczenia z nich wszystkich ma z kolei Chen Jining, który tylko przez pięć lat pełnił funkcję regionalną, w dodatku bardzo specyficzną – burmistrza Pekinu w latach 2017-2022. Jest to pewnego rodzaju odwrócenie trendu. Wcześniej na pozycjach przez nich obecnie sprawowanych dominowały osoby, które całą karierę spędzały w polityce lokalne, czasami jedynie mającymi kilkuletnią przerwę na pracę w rządzie centralnym.
Gdy przyjrzymy się dokładnie ścieżkom kariery czterech „nowych” członków to zauważymy pewną prawidłowość. Ma Xingrui i Yuan Jiajun większość swojego życia zawodowego byli związani z przemysłem aeronautycznym. Ma najpierw w tym zakresie rozwijał karierę akademicką, a później związał się z należącą do państwa China Aerospace Science and Technology Corporation (CASC), głównym wykonawcą chińskiego programu kosmicznego. Pełnił w niej funkcję prezesa zarządu (2007-2013), podczas gdy Yuan był jednym z jego zastępców (2007-2012). Chen Jining, z wykształcenia inżynier środowiska, przez niemal 35 lat był związany ze szkolnictwem wyższym, w tym przez 20 lat pełnił funkcje kierownicze na Uniwersytecie Tsinghua, m.in. rektora (2012-2015). Dopiero po tym rozpoczął klasyczną karierę polityczną, najpierw w roli ministra ochrony środowiska (2015-2017), a następnie burmistrza Pekinu. Z kolei Yin Li, z wykształcenia medyk, był związany przez większość kariery z rządowym think-tankiem (1993-2003), ministerstwem zdrowia (2003-2013) oraz agencją dbającą o bezpieczeństwo żywności i leków (2013-2015). Oznacza to, że każdy z tych czterech polityków miał bardzo wąską specjalizację. Tym bardziej nie przypominają oni przeszłych sekretarzy regionalnych, którzy wspinali się po poszczególnych szczeblach hierarchii administracyjnej, najpierw kierując strukturami gminnymi, następnie powiatowymi, prefekturalnymi i prowincjonalnymi, będą w każdym miejscu odpowiedzialnym za wszystkie aspekty działania państwa – od szkolnictwa, przez rozwój gospodarczy po bezpieczeństwo publiczne.
Ostatnią znaczną różnicą pomiędzy „starymi” i „młodymi” członkami Biura Politycznego jest ich wykształcenie. Chen Min’er i Huang Kunming zaczęli studia już po zakończeniu rewolucji kulturalnej, jednak nie na czołowych uczelniach. Oboje skończyli licencjackie studia pedagogiczne, odpowiednio na kierunkach literatura chińska oraz edukacja polityczna. Dla porównania, Yuan Jiajun jest magistrem, absolwentem Pekińskiego Uniwersytetu Aeronautyki i Astronautyki. Pozostali trzej „nowi” posiadają doktoraty. Ma Xingrui zdobył go w prestiżowym Harbińskim Instytucie Technologicznym, Yin Li w Rosyjskiej Akademii Nauk Medycznych, a Chen Jining w Imperial College London. Warto zauważyć, że Ci dwaj ostatni mają szerokie doświadczenie w studiach za granicą. Wyróżniają się pod tym względem na tle pokolenia Xi Jinpinga, które urodziło się zbyt późno, aby studiować w Związku Radzieckim (z powodu rozłamu chińsko-sowieckiego), a zbyt wcześnie, aby udać się na studia za granicę po otwarciu się Chin na świat w 1978 roku.
Z tych nominacji płynie dość interesujący wniosek. Mimo dominacji Xi Jinpinga w partii nadal nie jest on w stanie obsadzić każdego stanowiska w Biurze Politycznym swoimi najbliższymi współpracownikami. Czasami musi pójść na kompromis. W takim przypadku jednak godzi się na osoby, które czasami są nazywane nową kohortą technokratów. Są to działacze partii, którzy zdobyli świetne wykształcenie, posiadają bardzo specjalistyczną wiedzę i doświadczenie administracyjne, jednak nie spędziły wielu lat w regionalnej polityce, gdzie mogły budować szerokie koneksje. Podobną charakterystykę mają również inni nowi członkowie Biura Politycznego, np. Zhang Guoqing, Li Ganjie i Shi Taifeng. W ten sposób Xi chroni się przed powstaniem zwartej grupy wewnątrzpartyjnej, która mogłaby lobbować za określoną polityką państwa. Powoduje to, że utrwala się jego pozycja dominującej osoby w partii. Może to jednak równocześnie generować większe tarcia pomiędzy jego „twardym” zapleczem, a pozostałymi członkami Biura Politycznego, którzy chcieliby w 2027 roku awansować do Stałego Komitetu.
Funkcje regionalne często były do niego przepustką, przynajmniej od momentu, gdy zaczęły być łączone z zasiadaniem w Biurze Politycznym. W przypadku Szanghaju i Pekinu miało to miejsce od 1987 roku. W tym czasie ośmiu z dziewięciu poprzedników Chen Jininga na stanowisku sekretarza KPCh w Szanghaju awansowało do Stałego Komitetu. W przypadku Pekinu taki sam los spotkał trzech z siedmiu byłych sekretarzy. Szefowie struktur partii w Guangdongu zasiadają równocześnie w Biurze Politycznym od 1992 roku. Od tego momentu czterech z sześciu poprzedników Huang Kunminga dalej awansowało. Trochę gorzej powodziło się jednak sekretarzom pozostałych regionów pod względem dalszego rozwoju kariery politycznej – tylko jeden z sześciu w Tianjinie (od 2002 roku), jeden z czterech w Chongqingu (od 2007 roku) oraz żaden z trzech poprzedników Ma Xingruia w Xinjiangu (od 2002 roku) zostało włączonych do Stałego Komitetu. Xi musi teraz uważać, aby przy spowalniającej gospodarce oraz coraz bardziej napiętych relacjach międzynarodowych spory polityczne pomiędzy ambitnymi szefami regionów wewnątrz Biura Politycznego nie wymknęły się spod kontroli.