MONITOR ASEAN

Monitor ASEAN (12/2023). Przewodniczący Xi Jinping złożył wizytę w Hanoi, która była odpowiedzią na podniesienie rangi stosunków dwustronnych pomiędzy Wietnamem i Stanami Zjednoczonymi. Wizyta zaowocowała podpisaniem 36 umów bilateralnych, a także włączeniem się Wietnamu w budowę „wspólnoty dla przyszłości”. W Tokio odbył się specjalny szczyt ASEAN-Japonia, który był zwieńczeniem obchodów 50. rocznicy nawiązania stosunków. Na marginesie szczytu doszło do serii spotkań na wysokim szczeblu, w ramach których podjęto decyzję o poniesieniu rangi stosunków Japonia-Malezja do kompleksowego partnerstwa strategicznego. Całość informacji z grudnia wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (11/2023). W Indonezji odbyło się kolejne spotkanie ministerialne ASEAN, podczas którego omówione zostały najważniejsze wyzwania dla bezpieczeństwa, takie jak sytuacja wewnętrzna w Birmie, napięcia na Morzu Południowochińskim, ale również konflikt pomiędzy Izraelem i Hamasem. Z perspektywy aktywności Chin w regionie należy wskazać na inaugurację nowego lotniska w Kambodży zbudowanego w ramach inicjatywy Pasa i Szlaku. W San Francisco odbył się szczyt APEC z udziałem m.in. przedstawicieli Indonezji, Filipin, Wietnamu oraz Tajlandii. Na uwagę zasługuje podniesienie rangi stosunków pomiędzy USA i Indonezją oraz Japonią i Wietnamem do kompleksowego partnerstwa strategicznego. Całość informacji z listopada wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (10/2023). Przedstawiciele państw członkowskich ASEAN wezwali do zaprzestania przemocy pomiędzy palestyńskimi bojownikami Hamasu oraz izraelskimi siłami zbrojnymi. W niektórych państwach odbyły się również wiece poparcia dla Palestyńczyków. Kolejna seria incydentów na Morzu Południowochińskim doprowadziła do wzrostu napięć na linii Manila-Pekin. Chiny zorganizowały trzecie Forum Pasa i Szlaku, w którym wzięli udział przedstawiciele sześciu państw ASEAN. Wśród nich znalazł się również prezydent Joko Widodo, który na początku miesiąca zainaugurował otwarcie linii szybkiej kolei w Indonezji, będącej jednym z głównych projektów zrealizowanych w ramach inicjatywy Pasa i Szlaku w regionie. Całość informacji z października wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (7-8/2023). Okres wakacyjny przyniósł kilka istotnych zmian na wewnętrznych scenach politycznych części państw regionu. Na szczególną uwagę zasługuje zatwierdzenie Srettha Thavisina na stanowisko premiera Tajlandii. Ponadto po niemal czterech dekadach rządów Hun Sena w Kambodży, stanowisko premiera przejął jego syn Hun Manet. Jeżeli chodzi o aktywność Chin w regionie to na pierwszy plan wysuwają się agresywne działania chińskiej straży przybrzeżnej na Morzu Południowochińskim. Z kolei Stany Zjednoczone zatwierdziły sprzedaż myśliwców F-15A do Indonezji, a także zacieśniają współpracę z Japonią i Koreą Południową, aby wspólnie wesprzeć państwa ASEAN w obliczu ekspansjonistycznej polityki Chin w regionie. Całość informacji wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (6/2023). W Singapurze odbyło się forum bezpieczeństwa Shangri-La, które zostało zdominowane przez chińsko-amerykańskie napięcia w regionie. Warto jednak podkreślić, że na marginesie forum doszło do pierwszego w historii spotkania przedstawicieli resortów obrony Filipin, USA, Japonii oraz Australii. Wewnątrz ASEAN pojawiły się kolejne podziały w związku z planowanymi na wrzesień manewrami na Morzu Południowochińskim oraz polityką stowarzyszenia wobec Birmy. Podczas gdy okręt chińskiej marynarki wojennej odwiedził porty kilku państw członkowskich ASEAN, amerykański lotniskowiec złożył pierwszą od 2020 r. wizytę portową w Wietnamie. Całość informacji z czerwca wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (5/2023). Pod przewodnictwem Indii i Singapuru odbyły się pierwsze w historii morskie manewry ASEAN-Indie na Morzu Południowochińskim. Indonezja zorganizowała 42. szczyt ASEAN, w którym wziął udział premier Timoru Wschodniego w roli obserwatora, ale nie osiągnięto postępów dotyczących stabilizacji sytuacji wewnętrznej w Birmie. Ponadto w wyborach w Tajlandii spektakularne zwycięstwo odniosła opozycyjna Partia Krok Naprzód. Z kolei w Wietnamie odbyło się 20. spotkanie wysokich urzędników ASEAN-Chiny w sprawie implementacji deklaracji o postępowaniu strona na Morzu Południowochińskim. Całość informacji z maja wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (4/2023). Modernizacja filipińsko-amerykańskiego sojuszu wojskowego nabiera tempa wraz z ogłoszeniem nowych baz wojskowych objętych warunkami umowy o wzmocnionej współpracy obronnej oraz organizacją największych w historii manewrów Balikatan. W przypadku Chin na szczególną uwagę zasługuje podniesienie rangi stosunków dwustronnych z Singapurem oraz zacieśnienie współpracy ekonomicznej z Malezją. Z kolei wydarzenia dotyczące ASEAN zostały zdominowane przez kolejne doniesienia o eskalacji przemocy przez birmańską juntę. Całość informacji z kwietnia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (3/2023). Unia Europejska doszła do porozumienia z Tajlandią w sprawie wznowienia rozmów na temat umowy o wolnym handlu, które zostały wstrzymane po zamachu stanu z 2014 r. Ponadto oficjalnie ogłoszono datę wyborów w Tajlandii, które mają się odbyć już 15 maja. Wiceminister spraw zagranicznych Chin stanął na czele delegacji, która wzięła udział na Filipinach w dwóch ważnych spotkaniach poświęconych stosunkom dwustronnym oraz sytuacji na Morzu Południowochińskim. Stany Zjednoczone zorganizowały pierwszą w tym roku operację FONOP w pobliżu spornego archipelagu Paracele. Dodatkowo rekordowo duża delegacja biznesowa składająca się z amerykańskich przedsiębiorców przyleciała do Wietnamu w celu rozszerzenia współpracy pomiędzy państwami. Całość informacji z marca wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (2/2023). Jednym z najważniejszych wydarzeń lutego była wizyta amerykańskiego sekretarza obrony na Filipinach, podczas której podjęto szereg strategicznych decyzji, świadczących o wzmocnieniu współpracy z zakresu bezpieczeństwa. Minęła również kolejna rocznica zamachu stanu w Birmie, która została upamiętniona „cichymi protestami” w całym kraju. Ponadto premier Hun Sen spotkał się z przewodniczącym Xi Jinpingiem w Pekinie, aby uzyskać deklarację poparcia ze strony Chin przed tegorocznymi wyborami Kambodży. Całość informacji z lutego wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (1/2023). Seria afer korupcyjnych z udziałem wysoko postawionych członków wietnamskiego rządu przyczyniła się do złożenia rezygnacji przez Nguyen Xuan Phuca, co wywołało bardzo duże poruszenie na wewnętrznej scenie politycznej Wietnamu. Prezydent Ferdinand Marcos Jr. złożył swoją pierwszą oficjalną wizytę w Chinach, podczas której podpisano 14 umów dwustronnych. Na szczególną uwagę zasługuje również zakończenie 12-letnich negocjacji pomiędzy Indonezją i Wietnamem w sprawie granic na Morzu Południowochińskim. Z kolei Stany Zjednoczone kontynuowały rozmowy z Filipinami na temat wspólnych patroli morskich w odpowiedzi na rosnącą aktywność Chin w regionie. Całość informacji ze stycznia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (12/2022). Do najważniejszego wydarzenia z grudnia należy zaliczyć pierwszy w historii szczyt liderów ASEAN-UE, który zorganizowano z okazji 45. rocznicy relacji partnerów dialogu. Na uwagę zasługuje również podniesienie rangi stosunków dwustronnych Korei Południowej z Wietnamem do kompleksowego partnerstwa strategicznego. Chiny zostały oskarżone o rozbudowę nieokupowanych dotąd wsyp na Morzu Południowochińskim, będących przedmiotem sporów terytorialnych. Natomiast Stany Zjednoczone zapewniły Filipiny o swoim wsparciu w odpowiedzi na zwiększoną aktywność chińskiej milicji morskiej w obrębie archipelagu Spratly. Całość informacji z grudnia wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (11/2022). W listopadzie Kambodża zorganizowała serię szczytów ASEAN, z których zostali wykluczeni przedstawiciele Birmy. Mogliśmy również zauważyć wzmożoną aktywność Stanów Zjednoczonych w regionie za sprawą wizyt prezydenta, wiceprezydent  oraz sekretarza obrony. Ponadto do grupy państw posiadających kompleksowe partnerstwo strategicznego z ASEAN dołączyły Indie oraz USA. Na uwagę zasługują również wybory w Malezji oraz zaprzysiężenie Anwara Ibrahima na nowego premiera. Z kolei w przypadku aktywności Chin w regionie na pierwszy plan wysuwa się kolejny incydent na Morzu Południowochińskim. Całość informacji z listopada wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (10/2022). Malezyjski rząd poinformował o ratyfikowaniu umowy o wolnym handlu CPTPP, a co za tym idzie tylko Brunei i Chile muszą dopełnić formalności, aby porozumienie zrzeszające 11 państw mogło w pełni zacząć obowiązywać. Na uwagę zasługuje również zacieśnianie relacji Korei Południowej z Malezją i Wietnamem, a w przypadku Filipin można zauważyć zwiększone zaangażowanie Japonii oraz Stanów Zjednoczonych. Waszyngton podjął decyzję o przekazaniu rządowi w Manili 100 mln USD wsparcia na program modernizacji sił zbrojnych. Ponadto sekretarz generalny Komunistycznej Partii Wietnamu jako pierwszy zagraniczny przywódca spotkał się z przewodniczącym Xi Jinpingiem po XX Zjeździe KPCh. Całość informacji z października wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (9/2022). Zarówno ONZ jak i niektóre państwa Azji Południowo-Wschodniej domagają się od ASEAN bardziej zdecydowanych działań w sprawie sytuacji wewnętrznej w Birmie. Tymczasem junta konsekwentnie zwalcza opozycję polityczną w kraju o czym świadczą kolejne wyroki dla byłej radczyni stanu. We wrześniu mogliśmy się przekonać, że Ferdinand Marcos Jr. będzie prowadził wielowektorową politykę zagraniczną Filipin za sprawą wizyt w Indonezji i Singapurze, a także spotkania z amerykańskim prezydentem w Nowym Jorku. Nie jest to dobra wiadomość dla Pekinu, który mógł liczyć na większą swobodę działań w trakcie prezydentury Rodrigo Duterte. Całość informacji z września wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (7-8/2022). Spośród wydarzeń w lipcu i sierpniu na największą uwagę zasługuje szczyt ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich ASEAN zorganizowany przez Kambodżę, który został zdominowany przez wizytę Nancy Pelosi na Tajwanie. Warto zaznaczyć, że stowarzyszenie zajęło w tej sprawie wspólne stanowisko, choć poglądy na sytuację w Cieśninie Tajwańskiej bardzo się różnią pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi. Sytuacja wewnętrzna w Birmie nie uległa poprawie, a egzekucje aktywistów i kolejne wyroki dla byłej radczyni stanu stawiają ASEAN w trudnym położeniu. Całość informacji wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (6/2022). Czerwiec został zdominowany przez kwestie związane z bezpieczeństwem, które były motywem przewodnim zarówno 16. szczytu ministrów obrony ASEAN jak i 19. edycji dialogu Shangri-La. Na uwagę zasługuje również niespodziewane zerwanie przez Filipiny negocjacji z Chinami w sprawie wspólnego wydobycia surowców naturalnych z Morza Południowochińskiego. Dzięki tej decyzji nowo zaprzysiężony prezydent Ferdinand Marcos Jr. uzyskał większą swobodę w budowie własnej polityki zagranicznej wobec Chin. Warto również dodać, iż pod koniec czerwca rozpoczęły się organizowane przez USA manewry morskie RIMPAC z udziałem czterech statków z Azji Południowo-Wschodniej. Całość informacji z czerwca wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (5/2022). Jednym z najważniejszych i długo wyczekiwanych wydarzeń w maju był specjalny szczyt ASEAN-USA, podczas którego prezydent Stanów Zjednoczonych spotkał się z przedstawicielami niemal wszystkich państw stowarzyszenia. Na uwagę zasługuje również wizyta Joe Bidena w Japonii, podczas której ogłosił inicjatywę amerykańskiego zaangażowania ekonomicznego w regionie Indo-Pacyfiku, uwzględniającą siedem państw członkowskich ASEAN. Kwestie związane z Azją Południowo-Wschodnią zostały zdominowane przez zwycięstwo Ferdinanda Marcosa Jr w wyborach prezydenckich , który wbrew wstępnym prognozom może przyjąć twardszą postawę wobec ChRL w sporze na Morzu Południowochińskim. Całość informacji z maja wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (4/2022). Była radczyni stanu Birmy usłyszała wyrok skazujący na pięć lat pozbawienia wolności w sprawie pierwszego z jedenastu zarzutów o korupcję. Przewodniczący Xi Jinping przeprowadził ostatnią rozmowę z Rodrigo Duterte na stanowisku prezydenta Filipin, któremu Pekin zawdzięcza wyraźne zmniejszenie roli wyroku trybunału arbitrażowego z 2016 r. Biały Dom wyznaczył drugi termin specjalnego szczytu USA-ASEAN, na którym nie pojawią się przedstawiciele birmańskiej junty, a także zabraknie obecności Rodrigo Duterte. Całość informacji z kwietnia wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (3/2022). Długo oczekiwana wizyta specjalnego wysłannika ASEAN w Birmie nie przyniosła spektakularnych rezultatów. Natomiast postawa junty świadczy, że trudno będzie wdrożyć konsensus opracowany przez ASEAN. Chiny kontynuują swoją asertywną politykę na Morzu Południowochińskim, co było szczególnie widoczne w pobliżu płycizny Scarborough. Natomiast Stany Zjednoczone napotkały trudności w zorganizowaniu specjalnego szczytu USA-ASEAN. Mimo kryzysowej sytuacji w Europie, Waszyngton pokazał swoje zaangażowanie w Azji Południowo-Wschodniej na przykładzie rekordowo dużych manewrów Balikatan z Filipinami jak i podróży doradcy Departamentu Stanu USA. Całość informacji z marca wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (2/2022). Najważniejszym wydarzeniem w lutym była rosyjska inwazja na Ukrainę, która wstrząsnęła całą społecznością międzynarodową i spotkała się ze skrajnie różnymi reakcjami państw członkowskich ASEAN. Zanim jednak do tego doszło mieliśmy do czynienia z kilkoma wartymi uwagi wydarzeniami dotyczącymi Azji Południowo-Wschodniej. Jednym z nich było wydanie przez USA nowej strategii wobec Indo-Pacyfiku. Dodatkowo, mimo początkowych trudności, udało się Kambodży zorganizować spotkanie ministrów spraw zagranicznych ASEAN, które zostało zdominowane przez sytuację w Birmie. Warto się również przyjrzeć percepcji ASEAN rosnącym wpływom Chin w regionie. Całość informacji z lutego wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (1/2022). Doniesienia z Azji Południowo-Wschodniej w styczniu zostały zdominowane przez skutki grudniowej wizyty premiera Kambodży w Birmie. Wszystko wskazuje na to, że obok pandemii COVID-19 to właśnie polityka Hun Sena wobec birmańskiej junty wpłynęła na przełożenie szczytu ministrów spraw zagranicznych ASEAN. Na uwagę zasługuje także ratyfikowanie RCEP przez Malezję oraz przypieczętowanie zakupu pocisków BrahMos przez Filipiny. Dozbrojenie filipińskiej marynarki wojennej nie jest dobrą wiadomością dla Pekinu, ale Stany Zjednoczone również mają powody do obaw, ponieważ pociski są rosyjsko-indyjskiej produkcji, co może zwiększyć rywalizację o wpływy w Manili. Całość informacji ze stycznia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (12/2021). W grudniu odbyły się pierwsze w histori morskie manewry wojskowe ASEAN-Rosja. Premier Hun Sen zapowiedział swoją wizytę w Birmie w styczniu 2022 roku, która w świetle prezydencji Kambodży w ASEAN może podważyć dotychczasową politykę stowarzyszenia wobec junty. Między Chinami i Indonezją doszło do napięć wokół odwiertów na spornym obszarze Morza Południowochińskiego. Na uwagę zasługuje również podróż amerykańskiego sekretarza stanu do Azji Południowo-Wschodniej, która została skrócona z powodu pandemii koronawirusa. Całość informacji z grudnia wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (11/2021). W listopadzie odbył się specjalny szczyt Chiny-ASEAN, na którym podpisano kompleksowe partnerstwo strategiczne. Podniesienie rangi stosunków dwustronnych nie wpłynęło jednak pozytywnie na sytuację na Morzu Południowochińskim, tu w dalszym ciągu dochodziło do kolejnych incydentów i w konsekwencji napięć na linii Pekin-Manila. Taka sytuacja może służyć Waszyngtonowi, który poprzez serię manewrów morskich z Indonezją, Brunei i Malezją konsekwentnie wzmacnia współpracę z zakresu bezpieczeństwa na Indo- Pacyfiku. Całość informacji z listopada wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (10/2021). Październik został zdominowany przez informacje dotyczące szczytów ASEAN. Do najszerzej komentowanych kwestii należy zaliczyć wykluczenie wojskowego rządu Birmy z udziału w spotkaniach państw członkowskich stowarzyszenia oraz innych szczytów z regionalnymi partnerami. W odwecie junta nie zdecydowała się na delegowanie apolitycznego przedstawiciela. Na uwagę zasługuje również zgoda ASEAN na podniesienie relacji z Chinami i Australią do kompleksowego partnerstwa strategicznego. Natomiast Stany Zjednoczone osiągnęły duży rozgłos dzięki uczestnictwu prezydenta Joe Bidena w szczytach ASEAN, gdzie zapowiedział nową inicjatywę o wartości ponad 100 mln USD. Całość informacji z października wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (9/2021). We wrześniu obserwowaliśmy intensyfikację rywalizacji Chin i Stanów Zjednoczonych w regionie. O ile pierwsza połowa września była zdominowana przez aktywność chińskiej dyplomacji: Wang Yi odbył wizyty w Singapurze, Wietnamie i Kambodży o tyle w drugiej połowie dominowali Amerykanie. Ogłoszono nowy pakt z zakresu bezpieczeństwa AUKUS, a także przeprowadziły szczyt liderów QUAD. Szerokim echem odbiło się przede wszystkim zainicjowanie AUKUS, które spotkało się z dwuznacznym odbiorem przez ASEAN. Całość informacji z września wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (7-8/2021). W lipcu i sierpniu byliśmy świadkami zwiększonej aktywności amerykańskiej administracji w regionie, o czym świadczą wizyty sekretarza obrony i wiceprezydent USA. Ofensywa Waszyngtonu nie została pozostawiona bez odpowiedzi Pekinu, który wykorzystał sytuację w Afganistanie do podkopania amerykańskiej wiarygodności jako sojusznika w obszarze bezpieczeństwa. Całość informacji z czerwca wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (6/2021). W czerwcu mieliśmy do czynienia z intensywną rywalizacją pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Chinami o wpływy w Azji Południowo-Wschodniej, czego najlepszym przykładem był specjalny szczyt ministrów spraw zagranicznych Chiny-ASEAN w Chongqingu jak i wizyta zastępcy sekretarza stanu USA w trzech państwach ASEAN. Oprócz tego odbył się szczyt ministrów obrony w formule ASEAN Plus, gdzie pojawili się przedstawiciele obu rywalizujących mocarstw. Całość informacji z czerwca wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (5/2021). W maju mieliśmy do czynienia ze wzrostem temperatury sporu na Morzu Południowochińskim. Podczas gdy Chiny utrzymują swoją wysoką aktywność na spornych obszarach Morza Południowochińskiego, Filipiny intensyfikują swój sprzeciw zarówno z wykorzystaniem narzędzi dyplomatycznych jak i poprzez wzmożoną aktywność floty marynarki wojennej oraz straży przybrzeżnej. Od czasu wygranych wyborów prezydenckich przez Rodrigo Duterte ministerstwo spraw zagranicznych złożyło 100 protestów dyplomatycznych przeciwko ekspansjonistycznym działaniom Pekinu, a aktywność filipińskiej floty w ciągu dwóch tygodni maja była większa niż przez ostatnie dziesięć miesięcy. Całość informacji z maja wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (4/2021). W kwietniu odbył się szczyt liderów państw ASEAN, którego głównym tematem była sytuacja wewnętrzna w Birmie. Został zorganizowany w konwencjonalnej formie w Indonezji. Na uwagę zasługuje brak obecności liderów takich państw jak Tajlandia, Filipiny oraz Laos, którzy wysłali swoich przedstawicieli. Szczyt został zwieńczony konsensusem, aczkolwiek istnieją uzasadnione obawy odnośnie sposobu jego implementacji przez wojskowy rząd Birmy. Całość informacji z kwietnia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (3/2021). W marcu obserwowano napięcia wokół rafy Whistun znajdującej się w archipelagu Spratly, w pobliżu której zakotwiczonych zostało kilkaset chińskich statków. Mimo zapewnień strony chińskiej, że to tylko kutry rybackie Filipiny uznają, iż to jednostki chińskiej milicji morskiej. Ponadto na szczególną uwagę zasługuje również niepokojąca sytuacja w Birmie, gdzie rząd kontynuuje krwawe tłumienie protestów, mimo ostrej krytyki na arenie międzynarodowej. Całość informacji z marca wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (2/2021). Luty rozpoczął się od wydarzenia, którego mało kto się spodziewał. W Birmie doszło do wojskowego zamachu stanu, podczas którego uwięziono szereg najważniejszych osób w państwie, w tym radczynię stanu Aung San Suu Kyi. Na uwagę zasługują również napięcia na linii USA-Filipiny. Prezydent Duterte postanowił wykorzystać kartę przetargową w postaci VFA do uzyskania dodatkowych korzyści finansowych. Zdaje sobie bowiem sprawę, że Filipiny mają ogromne znaczenie strategiczne dla Stanów Zjednoczonych. Zwłaszcza teraz, kiedy panuje ponadpartyjna zgoda odnośnie powstrzymywania Chin. Całość informacji z lutego wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (1/2021). W styczniu chiński rząd zatwierdził nowe prawo zwiększające uprawnienia chińskiej straży przybrzeżnej. Od końca miesiąca formacja może używać broni wobec zagranicznych jednostek, jeżeli te, naruszą chińską suwerenność lub podważą jurysdykcję Chin. Nowa ustawa budzi wiele zastrzeżeń, ponieważ jest niezgodna z prawem międzynarodowym, na co uwagę zwróciły już państwa zaangażowane w spór na Morzu Południowochińskim, takie jak Filipiny oraz Wietnam. Całość informacji ze stycznia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (12/2020). W grudniu nałożono kolejne sankcje na chińskie przedsiębiorstwa, Stany Zjednoczone wzięły udział w 26. edycji manewrów CARAT z Singapurem, a nowy sekretarz obrony USA odwiedził Indonezję i Filipiny, powtarzając deklaracje o amerykańskim zaangażowaniu w regionie, co w przypadku Filipin zostało podkreślone poprzez przekazanie sprzętu wojskowego o wartości 29 mln USD. Koniec 2020 roku obfitował również w negocjacje dotyczące zakupu szczepionek na COVID-19, gdzie można zauważyć bliską współpracę Chin i Indonezji w tym zakresie oraz niespodziewaną decyzję Kambodży, która postawiła na subsydiowany program ONZ. Całość informacji z grudnia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (11/2020). Najważniejszym wydarzeniem listopada było bez wątpienia osiągnięcie porozumienia w sprawie długo wyczekiwanego Regionalnego Kompleksowego Partnerstwa Gospodarczego (RCEP), które po ratyfikacji przez wszystkie 15 państw będzie największą na świecie umową o wolnym handlu, zrzeszającą 30% światowej populacji jak i światowego PKB. Na uwagę zasługuje również kolejna seria szczytów ASEAN zorganizowanych w formie wirtualnej, podczas których potwierdzono między innymi przejęcie przyszłorocznej prezydencji w stowarzyszeniu przez Brunei. Całość informacji z listopada wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (10/2020). W październiku doszło do serii spotkań na wysokim szczeblu przedstawicieli Quad z państwami Azji Południowo-Wschodniej co świadczy o rosnącej roli strategicznej tego regionu w rywalizacji Chiny-Stany Zjednoczone. Oprócz tego na uwagę zasługuje podpisanie umowy o wolnym handlu Chiny-Kambodża, a także utworzenie przez Filipiny milicji morskiej, które w ten sposób chcą skuteczniej przeciwstawiać się chińskiej obecności na Morzu Południowochińskim. Całość informacji z października wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (9/2020). We wrześniu doszło do serii szczytów zrealizowanych w formie wideokonferencji z powodu pandemii koronawirusa. Do najważniejszych można zaliczyć m.in. 10. szczyt Azji Wschodniej, a także 27. Regionalne Forum ASEAN. Na szczególną uwagę zasługują amerykańskie sankcje na chińskie firmy zaangażowane w budowę i militaryzację sztucznych wysp na Morzu Południowochińskim oraz fakt, że Malezja i Filipiny, które są stronami w sporze, nie zdecydowały się na wstrzymanie współpracy z firmami wpisanymi na czarną listę. Całość informacji z września wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (7-8/2020). Miesiące wakacyjne obfitowały w wydarzenia istotne dla przyszłości regionalnego ładu Azji Południowo-Wschodniej, zwłaszcza w kontekście sytuacji na Morzu Południowochińkim, które stało się główna areną rywalizacji pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Chinami. Zażarta konkurencja była widoczna zarówno w sferze militarnej, dyplomatycznej jak i na forach organizacji międzynarodowych. Na szczególną uwagę zasługuje utrzymanie przez Chiny swojej obecności w Międzynarodowym Trybunale Prawa Morza (ITLOS), mimo licznych apeli ze strony Waszyngtonu, aby do tego nie dopuścić. Całość informacji z lipca i sierpnia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (6/2020). Z uwagi na wciąż duże zagrożenie epidemiologiczne 36. szczyt ASEAN odbył się w formie wideokonferencji. Liderzy państw Azji Południowo-Wschodniej skupili się na działaniach pozwalających zminimalizowanie szkód z powodu pandemii koronawirusa. Z kolei Chiny, mimo rosnącego zaniepokojenia społeczności międzynarodowej, kontynuują swoją aktywność na Morzu Południowochińskim, niejednokrotnie naruszając wody pozostałych państw uczestniczących w sporze terytorialnym na tym akwenie. Całość informacji z czerwca wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (5/2020). Minął kolejny miesiąc pandemii koronawirusa, podczas którego można zauważyć powolne otwieranie się państw Azji Południowo-Wschodniej, co zostało podyktowane głównie kwestiami związanymi z chęcią poprawy kondycji gospodarczej. Nie milkną jednak doniesienia o tym, że część rządów nadal stara się wykorzystać okres pandemii do konsolidacji swojej władzy, kosztem demokratycznych wartości. W maju doszło również do przełomowego wydarzenia z perspektywy sytuacji na Morzu Południowochińskim, ponieważ cztery lata od głośnego wyroku Stałego Trybunału Arbitrażowego w Hadze w sprawie sporu terytorialnego między Chinami i Filipinami, rząd w Dżakarcie wyraził oficjalne poparcie dla tego wyroku, który był korzystny dla Manili. Całość informacji z maja wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (4/2020). Wszystko wskazuje na to, że część państw wykorzystuje pandemię COVID-19 do osiągnięcia partykularnych interesów. Chiny z jednej strony udzielają wsparcia medycznego państwom Azji Południowo-Wschodniej w ramach tzw. „dyplomacji maseczek”, a z drugiej dążą do legitymizacji swoich roszczeń terytorialnych na Morzu Południowochińskim poprzez zwiększoną aktywność swojej floty i nowe uregulowania administracyjne. Ponadto rząd Birmy wciąż prześladuje mniejszości etniczne, o czym świadczą kolejne łodzie z uchodźcami Rohingya zatrzymywane u wybrzeży Malezji. Całość informacji z kwietnia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (3/2020). Zdecydowana większość wydarzeń z marca była związana z pandemią koronawirusa na świecie. Część spotkań na wysokim szczeblu, takich jak 36. szczyt ASEAN, została przesunięta na późniejszy termin, natomiast inne jak dialog Shangri-La zostały odwołane. Państwa Azji Południowo-Wschodniej stopniowo intensyfikowały swoje działania w walce z COVID-19 przy wsparciu ze strony Chin w postaci transportu niezbędnego sprzętu i porad eksperckich lekarzy, którzy mieli już do czynienia z chorymi. Na uwagę zasługuje również wizyta amerykańskiego lotniskowca w Wietnamie, a także zacieśnienie współpracy z zakresu bezpieczeństwa między Japonią i Filipinami. Całość informacji z marca wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (2/2020). W lutym mieliśmy do czynienia z silnymi napięciami politycznymi w Azji Południowo-Wschodniej. Trybunał Konstytucyjny Tajlandii podjął decyzję o rozwiązaniu opozycyjnej partii politycznej Future Forward, na czele której stał Thanathorn Juangroongruangkit. Z kolei w Malezji rezygnację z pełnienia funkcji premiera złożył na ręce króla Mahathir Mohamad. Duży niepokój na wewnętrznej scenie politycznej Filipin wywołała także decyzja prezydenta Rodrigo Duterte o wypowiedzeniu Visiting Forces Agreement, regulującej warunki przebywania amerykańskich żołnierzy na Filipinach. Całość informacji z lutego wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (1/2020). W styczniu doszło do napięcia w relacjach dwustronnych Indonezja-Chiny w związku z naruszeniem wyłącznej strefy ekonomicznej przy Wyspach Natuna. Ponadto Xi Jinping złożył oficjalną wizytę w Birmie, podczas której podpisano 33 dokumenty dotyczące rozwoju współpracy bilateralnej. Z kolei Prezydent Filipin grozi Stanom Zjednoczonym wycofaniem się z Visiting Forces Agreement. Całość informacji ze stycznia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (12/2019). Do kluczowych wydarzeń, które miały miejsce w grudniu z pewnością należy zaliczyć wizytę radczyni stanu Birmy w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości w Hadze w sprawie oskarżeń o ludobójstwo przeciwko muzułmańskiej mniejszości etnicznej Rohingja, do którego miało dojść w sierpniu 2017 roku. Ponadto na uwagę zasługuje złożenie przez malezyjską delegację wniosku w sprawie przedłużonego szelfu kontynentalnego, podczas 51. sesji obrad Komisji ds. Granic Szelfu Kontynentalnego ONZ, podważającego chińską linię dziewięciu kresek na Morzu Południowochińskim. Całość informacji z grudnia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (11/2019). Do głównych wydarzeń, które miały miejsce w listopadzie z pewnością można zaliczyć kolejną edycję nieformalnego szczytu ministrów obrony ASEAN. Oprócz tego w Chinach zrealizowane zostały wspólne ćwiczenia antyterrorystyczne, w których udział wzięły jednostki z państw regionu Azji Południowo-Wschodniej, ale również Stanów Zjednoczonych. Wyraźnie widoczna jest także konkurencja między Japonią i Koreą Południową o wpływy w państwach członkowskich ASEAN, o czym świadczą spotkania na najwyższym szczeblu. Całość informacji z listopada wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (10/2019). W październiku prezydent Filipin spotkał się w Rosji z Władimirem Putinem, co może świadczyć o tym, że balansowanie między mocarstwami stanowi główną linię polityki zagranicznej Filipin. Ponadto Malezja uchwaliła nowy budżet na przyszły rok, a premierzy Kambodży i Wietnamu spotkali się w Hanoi w sprawie uregulowania kwestii spornych dotyczących granic. Całość informacji z października wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (9/2019). Na początku września odbyły się pierwsze w historii wspólne manewry marynarek wojennych ze Stanów Zjednoczonych i państw Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej. Prezydent Korei Południowej złożył wizytę w Birmie i Tajlandii czego efektem jest podpisanie szeregu protokołów ustaleń w sprawie współpracy wywiadowczej i gospodarczej. Ponadto w ramach 74. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku głos zabrali czołowi politycy państw ASEAN, poruszając kwestie związane z kryzysem Rohingja w Birmie czy sytuacją na Morzu Południowochińskim. Całość informacji z września wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (7-8/2019). Na przełomie lipca i sierpnia odbyło się w Tajlandii 52. spotkanie ministrów spraw zagranicznych ASEAN, podczas którego jednym z głównych tematów była sytuacja na Morzu Południowochińskim ze względu na ostatnie incydenty z udziałem chińskich statków. Rządy Malezji i Indonezji pracują nad minimalizacją strat wynikających z ograniczeń UE na import oleju palmowego. Z kolei Birma nie jest w stanie przeprowadzić skutecznego procesu repatriacji Rohingja z Bangladeszu, a na północy kraju wciąż dochodzi do starć ze zbrojnymi ugrupowaniami mniejszości etnicznych. Całość informacji z lipca i sierpnia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (6/2019). W czerwcu odbył sie w Tajlandii 34. szczyt ASEAN, na którym poruszono kwestie związane z wojną handlową między USA i Chinami, kryzysem na tle etnicznym w Birmie oraz bezpieczeństwem żeglugi na Morzu Południowochińskim. Oprócz tego został zaprzysiężony nowy premier Tajlandii, który stanie na czele cywilnego. Natomiast w Indonezji Sąd Konstytucyjny rozstrzygnął spór dotyczący kwietniowych wyborów prezydenckich. Całość informacji z czerwca wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (5/2019). W maju ogłoszono oficjalne wyniki wyborów prezydenckich w Indonezji potwierdzających kolejne zwycięstwo Joko Widodo nad Prabowo Subianto. Król Tajlnadii poślubił czwartą z kolei żonę tuż przed swoją oficjalną koronacją. Natomiast w Birmie zostali wypuszczeni na wolność dziennikarze agencji prasowej Reutera, laureaci tegorocznej nagrody Pulitzera za materiał o morderstwach wojska na mniejszości etnicznej Rohingja. Całość informacji z maja wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (4/2019). W kwietniu odbyły się wybory powszechne w Indonezji, będącej trzecią największą demokracją na świecie. Ponadto w Pekinie zorganizowano drugie forum poświęcone międzynarodowej współpracy w ramach inicjatywy Pasa i Szlaku, które zgromadziło między innymi wszystkich liderów państw członkowskich ASEAN. Całość informacji z kwietnia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (3/2019). Marzec obfitował w doniesienia związane z wyborami parlamentarnymi w Tajlandii, które odbyły się pierwszy raz od 2014 roku. Oprócz tego na szczególną uwagę zasługuje wzrost zainteresowania Filipinami ze strony Stanów Zjednoczonych o czym świadczy wizyta sekretarza stanu USA w Manili. Całość informacji z marca wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (2/2019). W lutym można było zauważyć napięcie towarzyszące zbliżającym się wyborom w Tajlandii i Indonezji. W przełomowych wyborach powszechnych w Tajlandii swoją kandydaturę na stanowisko premiera złożyła księżniczka Ubolratana Mahidol, jednak nie otrzymała poparcia od króla, będącego jednocześnie jej młodszym bratem. Natomiast w Indonezji doszło do drugiej debaty kandydatów na urząd prezydenta. Całość informacji z lutego wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (1/2019). Styczeń obfitował w wydarzenia związane ze zbliżającymi się wyborami parlamentarnymi w Tajlandii, a także wyborami prezydenckimi w Indonezji. Ponadto można było zauważyć wzmożoną aktywność chińskiej marynarki wojennej, której okręty złożyły wizyty w Kambodży i na Filipinach, w celu polepszenia współpracy oraz wymiany doświadczeń. Całość informacji ze stycznia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (12/2018). W grudniu birmańska armia podjęła decyzję o wstrzymaniu operacji militarnych do końca kwietnia 2019 roku, aby umożliwić wznowienie rozmów pokojowych ze zbrojnymi ugrupowaniaami mniejszości etnicznych w kraju. Ponadto, doszło do istotnych zmian na scenie politycznej Malezji. Dotychczasowy lider Narodowej Organizacji Malajów (UMNO) zrezygnował ze stanowiska w wyniku rezygnacji 17 posłów z członkostwa w partii. Całość informacji z grudnia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (11/2018). W listopadzie odbył się szczyt APEC, po którym po raz pierwszy nie wydano wspólnego komunikatu. Ponadto prezydent Xi Jinping złożył oficjalne wizyty zarówno w Brunei i na Filipinach podpisując liczne umowy i protokoły ustaleń. Do najważniejszego porozumienia należy zaliczyć długo wyczekiwaną umowę zawartą między Chinami i Filipinami w sprawie wspólnego wydobycia surowców naturalnych na spornym obszarze Morza Południowochińskiego. Całość informacji z listopada wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (10/2018). W październiku doszło do wspólnych manewrów marynarek wojennych Chin i ASEAN. Ponadto, wojskowy rząd w Tajlandii rozpoczął politykę łagodzenia restrykcji związanych z zakazem działalności politycznej przed nadchodzącymi wyborami powszechnymi, które najprawdopodobniej odbędą się pod koniec lutego przyszłego roku. Całość informacji z października wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (9/2018). Główny opozycjonista z Kambodży, odsiadujący wyrok za próbę przeprowadzenia zamach stanu został wypuszczony z więzienia ze względu na zły stan zdrowia. Objęto go jednak aresztem domowym, a także zakazem prowadzenia jakiejkolwiek działalności politycznej. Z kolei prezydent Filipin odbył podróż na Bliski Wschód, gdzie odwiedził Izrael i Jordanię. Na szczególną uwagę zasługuje jednak wizyta w Izraelu, głównie ze względu na potencjalnie zwiększoną współpracę z zakresu zbrojeń między państwami. Zwłaszcza, że po objęcie prezudentury przez Rodrigo Duterte stusonki Filipin z USA uległy znacznemu pogorszeniu, a to własnie Stany Zjednoczone były głównym źródłem uzbrojenia dla filipińskiej armii przez wiele lat. Całość informacji z września wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (7-8/2018). Kambodżańska Partia Ludowa z Hun Senem na czele ponownie wygrała wybory parlamentarne, a przeważająca liczba głosów nad innymi ugrupowaniami zapewniła jej wszystkie miejsca w parlamencie. Z kolei w Malezji premier Mahathir Mohamad kontynuuje politykę mającą na celu rozliczenie poprzedniego rządu, czego efektem są kolejne zarzuty dla byłego premiera Najiba Razaka w sprawie nieprawidłowości związanych z zarządzaniem państwowym funduszem inwestycyjnym 1MDB. Całość informacji z lipca i sierpnia wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (6/2018). Nowy premier Malezji rozpoczął swoje pierwsze podróże zagraniczne, między innymi do Japonii, co może świadczyć o próbie uzależnienia się od wpływów z Chin i rozpoczęciu intensywniejszej współpracy z innymi państwami regionu. Z kolei w Wietnamie rosną niepokoje społeczne w związku z funkcjonowaniem trzech nowych specjalnych stref ekonomicznych, w których zagraniczni inwestorzy będą mogli dzierżawić ziemię przez 99 lat. Wietnamczycy obawiają się, że nowe strefy zostaną zdominowane przez chińskich przedsiębiorców, którzy w dużej mierze zatrudniają pracowników z Chin. Całość informacji z czerwca wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (5/2018). W maju zakończyły się wybory parlamentarne w Malezji. Koalicja polityczna czterech partii Pakatan Harapan z 92 letnim Mahathirem Mohamadem na czele wygrała wybory parlamentarne z Frontem Narodowym i zakończyła okres 9 lat rządów premiera Najiba Razaka. Chiny kontynuują swoją militarną aktywność na Morzu Południowochińskim, co wzbudziło zaniepokojenie i sprzeciw ze strony Wietnamu i Filipin. Największe kontrowersje wzbudziła ostatnia aktywność chińskich bombowców, operujących z Wysp Paracele, które w swoim zasięgu bojowym mają większość państw Azji Południowo-Wschodniej. Całość informacji z maja wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (4/2018). W kwietniu doszło do przełomu w Birmie, gdzie władze wyraziły zgodę na wizytę przedstawicieli ONZ, którzy zbadali warunki jakie panują w obozach dla uchodźców, a także w stanie Rakhine. Ponadto, premier Malezji podjął decyzję o rozwiązaniu parlamentu, co wiąże się z przedterminowymi wyborami. Z kolei pod koniec miesiąca w Singapurze odbył się kolejny szczyt z udziałem przywódców państw ASEAN. Całość informacji z kwietnia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (3/2018). W marcu doszło do historycznego wydarzenia, otóż po raz pierwszy od 1975 roku amerykańska flota, składająca się z lotniskowca USS Carl Vinson o napędzie atomowym, niszczyciela i krążownika, wpłynęła do wietnamskiego portu w Da Nang, gdzie 43 lata temu rozpoczęła się amerykańska inwazja. Natomiast w Birmie prezydent Htin Kyaw niespodziewanie zrezygnował z pełnienia swojej funkcji i został zastąpiony przez bliskiego współpracownika premier Aung San Suu Kyi – U Win Myinta, z Narodowej Ligi na rzecz Demokracji. Całość informacji z marca wraz z komentarzem pobierz tutaj.

Monitor ASEAN (2/2018). W lutym stosunki na linii Waszyngton-Manila uległy kolejnemu pogorszeniu, z powodu raportu opublikowanego przez amerykańską Wspólnotę Wywiadów, na czym z pewnością skorzysta strona chińska, która będzie mogła z większą swobodą kontynuować swoje prace na Morzu Południowochińskim. Natomiast Rada Bezpieczeństwa ONZ nie może dojść do porozumienia z władzami w Birmie odnośnie śledztwa w sprawie podejrzeń o ludobójstwo i łamanie praw człowieka podczas kryzysu w stanie Rakhine. Całość informacji z lutego wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (1/2018). Do jednego z najważniejszych wydarzeń w nowym roku można zaliczyć drugi szczyt sześciu państw należących do regionu Lancang-Mekong w Kambodży. Ponadto władze Filipin wysłały pięciu emisariuszy do Pekinu, których zadaniem będzie praca na rzecz polepszenia stosunków między państwami, zwłaszcza w obliczu narastającego napięcia między stronami w wyniku chińskiej militaryzacji sztucznych wysp na Morzu Południowochińskim. Całość informacji ze stycznia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (12/2017). Najważniejszym wydarzeniem w grudniu był zdecydowany sprzeciw większości państw ASEAN wobec kontrowersyjnej decyzji Donalda Trumpa w sprawie statusu Jerozolimy. W Malezji i Indonezji doszło do licznych protestów ludności muzułmańskiej, natomiast Filipiny zachowały neutralność w tej sprawie, co jest zaskakujące biorąc pod uwagę fakt, iż stosunki na linii Waszyngton-Dżakarta uległy pogorszeniu od czasu rozpoczęcia kadencji przez Rodrigo Duterte. Ponadto władze Kambodży zakomunikowały, że nie obawiają się kolejnych nacisków ze strony USA i UE, będących wynikiem likwidacji opozycji. Zwłaszcza, że premier Hun sen ma pełne poparcie Chin, które zaoferowały już swoją pomoc przy organizacji najbliższych wyborów parlamentarnych w Kambodży. Całość informacji z grudnia wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (11/2017). W listopadzie doszło do spotkań multilateralnych, takich jak kolejny Szczyt APEC w Wietnamie czy Szczyt Azji Wschodniej na Filipinach. Ponadto doszło do wizyty D. Trumpa w Chinach, Wietnamie i na Filipinach. Do istotnych wydarzeń należy zaliczyć normalizację między Birmą a Bangladeszem w sprawie mniejszości muzułmańskiej Rohingya, a także rozwiązanie największej partii opozycyjnej w Kambodży przez Sąd Najwyższy. Całość informacji z listopada wraz z komentarzem pobierz tutaj. 

Monitor ASEAN (10/2017). Październik był miesiącem wzmożonej aktywności na Filipinach, głównie ze względu na zdecydowaną politykę prowadzoną przez prezydenta Rodigo Duterte. Zaciekłe walki wojska w Marawi z jedną z komórek Państwa Islamskiego zakończyły się sukcesem dzięki wsparciu zapewnionemu ze strony Chin i Rosji. Oba państwa w ostatnim czasie przekazały duże ilości broni i amunicji dzięki, której terroryści zostali pokonani. Z kolei muzułmańskie państwa ASEAN przyjęły delegację, składającą się z przedstawicieli rządu i biznesmenów z Kataru, który próbuje wyjść z izolacji międzynarodowej, po tym jak ujawniono, że finansował organizacje terrorystyczne i program nuklearny Iranu. Całość informacji z października wraz z komentarzem pobierz tutaj.