Zamiast formatu 17+1+1 będzie 17-3?

Dwa tygodnie po szczycie formatu 17+1, przewodniczący Xi Jinping zaproponował prezydentowi Francji Emmanuelowi Macronowi stworzenie trójstronnej formuły z udziałem 17+1. W rozmowie telefonicznej przywódca ChRL powiedział, że „współpraca Chin z państwami Europy Środkowo-Wschodniej jest integralną częścią współpracy Chiny-UE, [a] Chiny są gotowe aktywnie włączyć Francję w trójstronną współpracę w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, aby stworzyć nową przestrzeń dla współpracy chińsko-europejskiej”. Chińska oferta w zakresie stworzenia z Francją trójczłonowej formuły wokół formatu 17+1, najwyraźniej bez konsultowania tego posunięcia z państwami Europy Środkowo-Wschodniej, wpisuje się w chińskie postrzeganie regionu jako globalnego Południa: raczej jako przedmiotu, niż podmiotu w polityce międzynarodowej i posługiwania się nim jako kartą przetargową w relacjach z innymi mocarstwami. Takie przesłanki działania chińskiej dyplomacji potwierdza niemal identyczne sformułowanie wysunięte przez ChRL pod adresem Niemiec pod koniec maja 2018 roku. Te z kolei wpisują się w chińskie postrzeganie 17+1 jako platformy współpracy państw rozwijających się, która według Xi Jinpinga, „wprowadza innowacje w praktykę stosunków między Chinami i Europą, której cechy są właściwe dla relacji między globalnym Południem i Północą”. Innymi słowy, format 17+1 służy Chinom jako rodzaj politycznego korytarza wiodącego do najważniejszych państw europejskich: Niemiec i Francji. Nieuwzględnianie opinii Europy Środkowo-Wschodniej wyklucza też raczej założenie, że z perspektywy chińskiej włączenie Francji jest próbą nadania większej „europejskiej” wiarygodności inicjatywie, która po szczycie w Pekinie zabrnęła w ślepy zaułek. Z drugiej strony, należy odnotować, że ani Niemcy w 2018 roku, ani Francja obecnie, na chińską propozycję nie przystały (oferta Xi nie znalazła się nawet we francuskim komunikacie opublikowanym po spotkaniu).

Opublikowano: 04 marca 2021
Po lewej żółto-zielono-czerwona flaga (flaga Litwy), po prawej czerwona flaga z pięcioma żółtymi gwiazdami (flaga Chin) na tle błękitnego nieba.

Bartosz Kowalski

Takie posunięcie potwierdza natomiast, że dla Chin liczą się przede wszystkim relacje dwustronne z najważniejszymi państwami Europy, kosztem stosunków z UE i jej wewnętrznej spójności (choć ta ostatnia, jak pokazały grudniowe negocjacje w sprawie umowy inwestycyjnej, jest w polityce wobec ChRL wyraźnie warunkowa). Zmierzch 17+1, przynajmniej w obecnym kształcie, potwierdza fakt, że państwa bałtyckie coraz wyraźniej krytykują chińską inicjatywę, jako nieprzekładającą się na wymierne korzyści i dzielącą Unię Europejską. W lutym komisja ds. zagranicznych litewskiego parlamentu zarekomendowała opuszczenie 17+1, a zdaniem jej przewodniczącego Žygimantasa Pavilionisa podobne kroki rozważają obecnie Estonia i Łotwa i inne państwa regionu. I choć minister spraw zagranicznych Gabrielius Landsbergis na razie jednoznacznie nie potwierdził wyjścia z 17+1, to stwierdził równocześnie, że współpraca wielostronna z Chinami nie przyniosła Litwie żadnych korzyści i zapowiedział rozszerzenie współpracy z Tajwanem, w tym otwarcie biura przedstawicielskiego w Tajpej.

Wydaje się zatem, że rozstanie, choć niekoniecznie formalny rozwód, Wilna z 17+1 się dokonuje. Jednak w kontekście kolejnej fali pandemii, która skłania takie państwa jak Polska i Czechy do podjęcia rozmów w sprawie sprowadzania chińskich szczepionek, w najbliższym czasie nie należy się spodziewać efektu kuli śniegowej. Z drugiej strony, w kontekście protokolarnego (i wizerunkowego) fiaska szczytu 17+1 w Pekinie (ponad jedna trzecia państw formatu była reprezentowana w rozmowach z Xi Jinpingiem na poziomie ministrów), sygnalizowanie wyjścia z formatu przez Litwę (i być może przez Estonię i Łotwę) i chińskich prób wykorzystania regionu jako narzędzia wzmocnienia relacji z Paryżem, współpraca wielostronna Chin i EŚW w obecnej formule wydaje się być niemożliwa do utrzymania w dłuższej perspektywie.

ul. Franciszkańska 1/5 (pok. 205)
91-431, Łódź
tel. 42 665 54 82
OSA@uni.lodz.pl

Funduszepleu
Projekt Multiportalu UŁ współfinansowany z funduszy Unii Europejskiej w ramach konkursu NCBR