29.09.2025
Ishiba Shigeru ogłosił 7 września, że zrezygnuje z funkcji premiera. Deklaracja ta wiąże się także z rezygnacją z funkcji przewodniczącego Partii Liberalno-Demokratycznej, w związku z czym 4 października odbędą się wybory nowego lidera partii. Po wyłonieniu nowego lidera dojdzie też do głosowania nad powołaniem nowego premiera. Zanim jednak dojdzie do oficjalnego rozwiązania rządu Ishiby i formalnego zakończenia jego kadencji, zaplanowano jeszcze dwie wizyty międzynarodowe. Pierwszą była jego podróż na Zgromadzenie Ogólne ONZ (23-25 września 2025), a następnie premier miał udać się 30 września do Korei Południowej. Aktywność premiera do samego końca kadencji ma ułatwić kolejnemu rządowi działania na arenie międzynarodowej.
Przygotowania i wystąpienie w ONZ
19 września udział premiera w Zgromadzeniu Ogólnym potwierdził sekretarz gabinetu, Hayashi Yoshimasa. Przed odlotem 23 września Ishiba spotkał się z japońskimi mediami, wskazując, że podczas swojego wystąpienia „nawiąże do wydarzeń minionych 80 lat i wskaże na konieczność reformy Rady Bezpieczeństwa”. Premier miał również odnieść się do kwestii globalnych z perspektywy Japonii, takich jak sytuacja na Bliskim Wschodzie czy kwestia proliferacji broni jądrowej.
Premier Ishiba przemawiał 23 września jako przedostatni mówca podczas popołudniowej sesji Zgromadzenia Ogólnego. Krytykował, podobnie jak prezydenci Donald Trump czy Karol Nawrocki, niewydolność ONZ w pełnieniu roli gwaranta pokoju i ładu międzynarodowego. Wskazał na przykład wojny na Ukrainie, prowadzonej przez Rosję - stałego członka Rady Bezpieczeństwa. Jednocześnie podkreślał zaangażowanie Japonii w multilateralizm i działania na rzecz światowego pokoju, wskazując, że Japonia zamierza aktywnie wspierać reformy Rady Bezpieczeństwa. Zaproponował zwiększenie liczby członków Rady oraz ograniczenie prawa weta nowych stałych członków na 15 lat, zgodnie z ustaleniami grupy G4 (Brazylia, Niemcy, Indie, Japonia).
Drugim szeroko omówionym tematem była kwestia konfliktu w Strefie Gazy i pomoc udzielana przez Japonię. Premier wskazał, iż Japonia jest za rozwiązaniem dwupaństwowym, a uznanie Palestyny jest kwestią czasu, mimo sprzeciwu Izraela. Zaznaczył jednak konieczność stworzenia odpowiedzialnego systemu władzy w Palestynie, zaapelował o rozbrojenie Hamasu i uwolnienie zakładników. Media w Japonii podkreślały w komentarzach te dwa wątki jako centralne dla wystąpienia premiera.
Ishiba poruszając inne współczesne problemy, nawiązał również do kilku kwestii historycznych. Mówiąc o proliferacji broni jądrowej, nawiązał do własnego wystąpienia w Hiroszimie 6 sierpnia oraz zachęcał do zwrócenia uwagi ma trwające do dziś skutki radiacji. W kontekście zagrożenia pociskami atomowymi ze strony Korei Północnej, podniósł kwestię porwań Japończyków przez to państwo, podkreślając jednocześnie wolę Japonii do dialogu.
W zakończeniu wystąpienia wskazał, parafrazując własne słowa z obchodów rocznicy zakończenia drugiej wojny światowej: „Żadne państwo nie może iść drogą ku świetlanej przyszłości, jeśli nie zmierzy się z historią. Nie możemy powtórzyć okropności wojny”. Odwołał się także do Konferencji w Bandungu z 1955 roku, zwracając uwagę na „ducha tolerancji” państw Azji wobec Japonii, mimo trudnych doświadczeń, które powodowały „niewyobrażalny wewnętrzny konflikt”. Konferencja ta była pierwszą dużą konferencją międzynarodową, w której Japonia mogła uczestniczyć jako suwerenne państwo po drugiej wojnie światowej.
Zdaniem japońskiego polityka, w obecnej sytuacji konieczne jest zadbanie o „zdrową i silną demokrację”. Odrzucając „totalitaryzm, nieodpowiedzialny populizm i szowinizm”, apelował o powrót do „prawdziwego (honrai)/klasycznego liberalizmu, opartego na tolerancji i wysłuchaniu argumentów drugiej strony”. Wraz ze „zmierzeniem się z przeszłością, przestrzeganiem praw człowieka oraz zdrową dyskusją” ma być on fundamentem pokojowej i bezpiecznej społeczności międzynarodowej. W artykule „Mainichi Shimbun” odczytano te słowa jako subtelne odniesienie do partii Sanseitō i utraty przez PLD większości w wyższej izbie japońskiego parlamentu.
Na konferencji prasowej następnego dnia premier streścił swoje wystąpienie i został zapytany o kilka kwestii w nim poruszonych. Wskazał, na przykład, że zaproponowane zmiany w Radzie Bezpieczeństwa nie są „najlepsze” ale ważne jest, że powinny „choć trochę polepszyć sytuację”. Co do Palestyny podkreślił, że Izrael powinien natychmiast zaprzestać działań prowadzonych w Gazie.
Został też zapytany o planowane przez siebie wystąpienie skierowane do Japończyków. Zaznaczył, że nie będzie ono decyzją gabinetu, a treść nie jest jeszcze ustalona. Chciałby jednak nawiązać do stwierdzenia zawartego w oświadczeniu na 70. rocznicę zakończenia wojny, dotyczącego bezsilności ówczesnego systemu politycznego i odpowiedzieć na pytanie: „Jak rząd przyczynił się do wojny i w jaki sposób nie spełnił swojej roli nie mogąc jej powstrzymać”. Media spekulują, że to wystąpienie może mieć miejsce już po wyborach na nowego lidera partii 4 października.
Spotkania bilateralne i komentarz mediów
Podczas pobytu w Nowym Jorku, Ishiba spotkał się z kilkoma światowymi przywódcami, również z Donaldem Trumpem, podczas przyjęcia 23 września, zorganizowanego przez amerykańską parę prezydencką. Premier podziękował prezydentowi USA za „przyjaźń i zaufanie”, podkreślając, że „waga sojuszu amerykańsko-japońskiego pozostaje niezmienna”. Odnotowano również tego dnia rozmowę z prezydentem Ukrainy, spotkanie z Sekretarzem Generalnym ONZ António Guterresem oraz krótkie spotkanie z księciem koronnym Kuwejtu, który odwiedził Japonię w maju 2025 roku.
Podczas rozmowy z księciem Al-Sabah'em, premier rozmawiał o zawartym w maju partnerstwie strategicznym z Kuwejtem oraz dalszym wzmacnianiu relacji i współpracy na międzynarodowych forach. Ishiba wyraził również wdzięczność za dostarczaną Japonii ropę oraz zdjęcie zakazu importu japońskiej wołowiny. Potwierdzono również wspólne stanowisko co do sytuacji konfliktu izraelsko-palestyńskiego oraz współpracy w Azji i Afryce.
24 września, w ramach Zgromadzenia Ogólnego, odbyło się spotkanie piątego szczytu Platformy Krymskiej. Japonię reprezentował na nim MSZ Iwaya Takeshi. Przekazał na nim wiadomość od premiera Ishiby, który podkreślił wsparcie dla prezydenta Zełeńskiego. Oświadczył również, że Japonia wspiera integralność terytorialną Ukrainy, łącznie z Półwyspem Krymskim i sprzeciwia się zmianom status quo siłą. Jednocześnie skrytykował Rosję za brak podjęcia konkretnych kroków ku pokojowi, zapowiadając koordynację sankcji ze społecznością międzynarodową.
Premier odbył również tego dnia osobiste spotkania z europejskimi politykami. Najpierw z premierem Królestwa Niderlandów , Dick’iem Schoof’em, a następnie z prezydentem Finlandii, Alexandrem Stubb’em. Podkreślano na nich silne stosunki bilateralne między państwami oraz chęć ich dalszego zacieśniania. Strona japońska szczególnie zwróciła uwagę na kwestie bezpieczeństwa oraz wagi współpracy na arenie międzynarodowej.
Warto zwrócić uwagę na zróżnicowane reakcje mediów zarówno na spotkania bilateralne jak i samo wystąpienie premiera. Liberalne gazety, takie jak “Asahi Shimbun” czy “Mainichi Shimbun” podkreślały poruszone w wystąpieniu prawa człowieka czy krytykę populizmu. Konserwatywne tytuły takie jak “Yomiuri Shimbun” podkreślały kwestie bezpieczeństwa międzynarodowego i sojuszy. Spotkania z 23 września w przeciwieństwie do tych z 24 września przyciągnęły uwagę mediów, choć niewątpliwie wszystkie były elementem wzmacniania strategicznych relacji.
Na uwagę zasługuje również zaplanowana i śledzona przez media wizyta w Korei Południowej. Będzie to ostatnia wizyta zagraniczna Ishiby Shigeru jako premiera, symboliczna dla bilateralnych stosunków Japonii. Rozmowy, które mają się odbyć w Busan z prezydentem Lee Jae-myung'iem, pokazują znaczenie relacji japońsko-koreańskich dla tej administracji. W tle pozostają kwestie współpracy Korei Północnej z Rosją oraz obawy Tokio co do możliwego rewizjonizmu chińskiego w obszarze Indo-Pacyfiku.
Podsumowanie
Wystąpienie premiera podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ pokazuje utrzymany przez niego kurs Japonii jako państwa aktywnego w systemie międzynarodowym, konsekwentnie łączącego historyczne doświadczenia z bieżącymi wyzwaniami i starającego się dążyć do pokoju poprzez działania humanitarne i dyplomatyczne. Zważywszy, że Ishiba ustępuje z urzędu, jego ostatnie działania mogą być traktowane jako swoisty „testament polityczny”, sygnalizujący priorytety uznane przez niego za kluczowe dla bezpieczeństwa i pozycji Japonii na arenie międzynarodowej. Choć sam kontynuował w dużej mierze politykę międzynarodową swojego poprzednika, Kishidy Fumio, poszedł o krok dalej w takich kwestiach jak wsparcie Ukrainy czy krytyka Rady Bezpieczeństwa.
Odchodzący premier Ishiba przygotowuje grunt dla nowego rządu poprzez m.in. rozmowy z przywódcami państw, takimi jak Donald Trump czy Lee Jae-myung, co pozwala na utrzymanie ciągłości polityki zagranicznej i strategicznych sojuszy. Dwoje faworytów na stanowisko lidera partii, Sanae Takaichi i Koizumi Shinjirō, również deklarują przywiązanie do sojuszu z USA, lecz różnią się w podejściu do Chin. Takaichi, reprezentująca konserwatywne skrzydło PLD, prezentuje bardziej otwarcie asertywną linię wobec Pekinu. Koizumi jako centrysta skłania się bardziej ku dialogowi z Państwem Środka.
Otwartym pozostaje pytanie, czy kolejny premier będzie kontynuować kurs wyznaczony przez Ishibę, utrzymując multilateralizm i humanitarno-dyplomatyczne podejście do konfliktów, czy też skupi się na nowych priorytetach, takich jak polityka wewnętrzna czy zmiana linii wobec Chin w regionie Indo-Pacyfiku?
