25.10.2023
W sierpniu 2023 roku prezydent Joe Biden zwrócił się do Kongresu o zatwierdzenie 20,6 miliarda dolarów dodatkowych funduszy dla Ukrainy, w ramach wsparcia kontrofensywy ukraińskiego wojska. Pomimo starań Partii Demokratycznej we wrześniu Kongres Stanów Zjednoczonych zablokował nowy pakiet pomocowy dla Ukrainy w ramach rządowego porozumienia w sprawie wydatków budżetowych. W Partii Republikańskiej można zaobserwować zaostrzający się sprzeciw wobec dalszej pomocy dla Ukrainy. W dłuższej perspektywie zmniejszenie pomocy wojskowej i gospodarczej dla Ukrainy przez Stany Zjednoczone może doprowadzić do podobnych decyzji także w innych regionach.
W japońskiej polityce zagranicznej widać wyraźnie, że w ostatnich miesiącach administracja Kishidy Fumio rozwija współpracę z Ukrainą w nowych obszarach, przygotowując się do aktywnego uczestnictwa w procesie odbudowy kraju. W obszarze współpracy wojskowej warto zwrócić uwagę na kilka ciekawych wydarzeń. Po pierwsze należy pamiętać, że japoński rząd jest poważnie ograniczony w obszarze eksportu uzbrojenia dla Ukrainy z powodu artykułu dziewiątego japońskiej konstytucji i obowiązujących ograniczeń eksportowych. Do tej pory Japonia dostarczyła Ukrainie kamizelki kuloodporne, hełmy, pojazdy transportowe i inne towary służące do obrony należące do Japońskich Sił Samoobrony. Na japońskiej scenie politycznej istnieją obawy, że dostarczanie Ukrainie sprzętu obronnego może zostać zinterpretowane jako zaangażowanie w konflikt.
Podczas lipcowego szczytu NATO premier Kishida Fumio obiecał przekazanie systemu wykrywania dronów za pośrednictwem funduszu powierniczego NATO o wysokości 30 milionów USD. W tym samym miesiącu szef japońskiego rządu przedstawił plan opracowania nowego pakietu pomocy. Japonia zapowiedziała dostarczenie Ukrainie sprzętu obronnego i pomocy infrastrukturalnej oraz opracowanie nowych ram współpracy, mających na celu wzmocnienie bezpieczeństwa krajów partnerskich. Japoński rząd rozważy przekazanie Ukrainie wojskowych systemów łączności, a także naprawę wojskowych i cywilnych portów morskich oraz lotnisk. Premier Kishida chce skorzystać z nowego programu oficjalnej pomocy w zakresie bezpieczeństwa, który umożliwia rządowi bezpłatne dostarczanie sprzętu obronnego „państwom o podobnych poglądach”. Nowe ramy współpracy mają uzupełniać oficjalny program pomocy rozwojowej, który jest ograniczony do projektów cywilnych. Dzięki tej interpretacji Ukraina dołączy do grona państw azjatyckich takich jak
We wrześniu japoński minister spraw zagranicznych Hayashi Yoshimasa przyleciał z niezapowiedzianą wizytą do Ukrainy gdzie, spotkał się z prezydentem Wołodymyrem Zełenskim oraz szefem ukraińskiego MSZ. Japonia i Ukraina przygotowują się do rozpoczęcia rozmów na temat podpisania dwustronnego ukraińsko-japońskiego porozumienia w sprawie gwarancji bezpieczeństwa. Szef japońskiego MSZ zapowiedział również uruchomienie programu współpracy publiczno-prywatnej, którego celem będzie odbudowa Ukrainy. W przyszłym roku w Tokio zostanie zorganizowana japońsko-ukraińska konferencja mającą na celu dopracowanie programu odbudowy gospodarczej i infrastrukturalnej zniszczonego wojną kraju. Ministrowi spraw zagranicznych towarzyszyła delegacja przedstawicieli japońskiego biznesu. Wśród jej członków znalazł się prezes Rakuten Group Hiroshi Mikitani i Teppei Sakano, prezes producenta sprzętu medycznego Allm Co. Delegacja biznesowa ma ocenić sytuację w Ukrainie i nawiązać komunikację na temat jej potrzeb w zakresie odbudowy.
Należy zaznaczyć, że proces odbudowy Ukrainy może być świetną okazją do rozwinięcia współpracy politycznej oraz biznesowej nie tylko na terytorium Ukrainy ale także w całym regionie EŚW. Tuż przed pojawieniem się w Kijowie minister Hayashi zatrzymał się w Warszawie gdzie spotkał się z polskim ministrem spraw zagranicznych. Celem wizyty w Warszawie i Kijowie było rozpoczęcie przygotowań do szerszego zaangażowania japońskich firm w proces odbudowy Ukrainy. Japońskie inwestycje infrastrukturalne w tym obszarze są nie tylko szansą rozwojową dla rządu w Kijowie ale tworzą również bardzo ciekawy obszar współpracy pomiędzy Japonią a partnerami w regionie EŚW. Minister Hayashi i przedstawiciele japońskiego rządu zwracają uwagę na kluczową rolę i położenie geograficzne Polski, która od rozpoczęcia wojny stała się naturalnym hubem logistycznym dla organizacji kierujących pomoc humanitarną dla Ukrainy. W dalszej perspektywie Polska może także stać się istotnym partnerem w procesie odbudowy Ukrainy przy wykorzystaniu zagranicznego kapitału.
Kształt i rozmiar potencjalnej współpracy będzie zależał od szczegółowych rozmów w poszczególnych sektorach gospodarczych. Część japońskich firm, które rozważają przyszłe zaangażowanie w proces odbudowy poczyniło już pierwsze przygotowania związane np. z poszukiwaniem przestrzeni biurowych na terenie Polski. Jak na razie są to głównie firmy z sektora budowlanego i energetycznego, które przeprowadzają wstępną ocenę potrzeb. Japońska Agencja Współpracy Międzynarodowej (JICA) zapewni Ukrainie wsparcie techniczne i pomoc w szkoleniu specjalistów w ramach projektów szybkiego oddziaływania mających na celu odbudowę infrastruktury w Dnieprze, Kijowie, Mykołajowie, Odessie, Charkowie i Chersoniu. Wiceprezes JICA, Naoki Ando, przedstawił również ciekawy projekt wsparcia sektora energetycznego, które ma obejmować dostawy transformatorów i paneli fotowoltaicznych.
Kolejne obszary potencjalnej współpracy to sektor transportowy, opieki zdrowotnej, budownictwo mieszkaniowe oraz rolnictwo. Strona ukraińska jest zainteresowana wprowadzeniem w kraju japońskiego systemu szybkich kolei. Inwestycje na Ukrainie mogą stanowić świetną okazję w programie eksportu japońskiej technologii kolejowej za granicami, który do tej pory nie przyniósł oczekiwanych rezultatów. Japoński rząd przedstawił również nowy projekt wsparcia w zakresie zdalnej opieki medycznej i wsparciu produkcji rolnej. Zdalne usługi opieki zdrowotnej umożliwią japońskim lekarzom zapewnienie opieki medycznej rannym osobom na Ukrainie poprzez przesyłanie ich skanów ultrasonograficznych do Japonii. Japońskie Ministerstwo Rolnictwa chce także pomóc Ukrainie w zwiększeniu plonów pszenicy i słonecznika dzięki metodom uprawy wykorzystującym czujniki i technologie sztucznej inteligencji, które mogą pomóc w dostarczaniu optymalnej ilości wody lub nawozu do upraw.
Pomimo tego że na horyzoncie nie widać zakończenia konfliktu w Ukrainie oraz pojawiającej się fali „zmęczenia wojną” w państwach zachodnich dotychczasowa polityka silnego zaangażowania Japonii prezentowana przez administrację Kishidy Fumio nie powinna ulec zmianie w nadchodzących miesiącach. Potwierdza to także wypowiedź nowej minister spraw zagranicznych Kamikawy Yoko, która stwierdziła, że Japonia powinna „zdecydowanie egzekwować sankcje wobec Rosji oraz zwiększyć wsparcie dla Ukrainy”. Coraz większa liczba inicjatyw dyplomatycznych obejmujących nowe obszary wskazuje na stopniową krystalizację japońsko-ukraińskiej współpracy infrastrukturalnej. Kluczowym wydarzeniem w procesie identyfikacji potrzeb oraz uzgodnienia przyszłych obszarów współpracy biznesowej i dyplomatycznej będzie nadchodząca w przyszłym roku konferencja poświęcona procesowi odbudowy, która ma odbyć się w Tokio.